WITNESS

Kitāb-i Jahān-dānish [P]_Paris_Bibliothèque nationale (Paris)_Manuscrits-Orient Supplement persan_1306

Exemplar of

Author

Codex

Collection

Repository

Folios

1b-74b

Copyist

Copied

739H/1338J

Script

Naskh

Lines per page

19

Colophon

fol. 74b: تمام کرده شد کتابت اين نسخه در چاشتگاه فراح پنجشنبه بيست و پنجم محرم سنة 739 هجری و برابر بود با بيست و هفتم يتنچ آی سال پلنگ علی يد العبد المذنب الراجي الی رحمة ربه احمد بن عثمان بن خواجه کريم الدين الجوهری الهروی غفر الله لهم ولجميع المؤمنين والمؤمنات والمسلمين والمسلمات برحمتک يا ارحم الراحمين وصلی الله علی محمد وآله اجمعين وسلم تسليماً کثيراً

Incipit

fol. 1b: بسم الله الرحمن الرحيم سپاس وستايش خدايی را که آفريدگار جهانست و پديدآرندۀ زمين و زمانست ... چنين ميگويد مؤلف اين کتاب محمد بن مسعود المسعودي نور الله قبره که چون از تأليف کتاب الکفاية في علم الهيئة فارغ شدم جماعتی از دوستان چنان صواب ديدند که اين کتاب را ترجمه سازم بپارسی ... و کتاب را بپارسی ترجمه کردم و نامش جهان دانش نهادم

Explicit

fol. 74b: ... معلوم شد اين مسئله از غرايب و نوادر مسائلست در آخر اين باب آورديم و کتاب را بر وی ختم کرديم بعون الله و حسن توفيقه

Table of contents

Two Parts (مقالت), divided into 23 and 14 Chapters (باب) accordingly.

مقالت اول در بيان ترکيب افلاک و هيئت و اشکال آن و پديد کردن عدد آسمانها و حال حرکت هر يکی و پديد کردن قرب و بعد ايشان با يکديگر و ياد کردن احوال ستارگان و پديد کردن مقدار هر يکی و مقدار مسافتی کی ميان زمين و ايشانست و مقدماتی کی بدان حاجت افتد در شناختن آن احوال

باب اول  در شرح الفاظی که درين علم مستعمل است و بدانستن آن حاجت افتد و ياد کردن بعضی مقدمات کی از آن چاره نيست

باب دوم  در بيان کردن اقسام جسمها بر طريق اجمال

باب سوم  در بيان کردن آسمانها بر طريق اجمال

باب چهارم  در اقامت کردن برهان بر آنک شکل آسمان شکل کره است و همچنين شکل زمين و شکل هر يکی از جسمهای بسيط چون آب و هوا و آتش

باب پنجم  در بيان آنکه زمين در ميانگاه عالم ساکنست و اورا حرکت نيست

باب ششم  در اثبات کردن حرکت شرقی و غربی

باب هفتم  در بيان کيفيت بخش کردن فلک بدوازده برج

باب هشتم  در بيان بعضی دائرها که بر افلاک فرض کنند و ياد کردن نام هر يکی

باب نهم  در بيان هيأت افلاک آفتاب و صفت حرکات آن

باب دهم  در بيان هيأت افلاک ماه و حرکتهاء آن

باب ياردهم  در بيان هيأت افلاک کواکب علوی و آن زحل و مشتری و مريخ اند و بيان هيأت افلاک کوکب زهره و حال حرکت هر يکی از آن

باب دوازدهم  در بيان هيأت افلاک عطارد و احوال حرکت آن

باب سيزدهم  در بيان عرضهای اين ستارگان و کيفيت آن

باب چهاردهم  در ياد کردن نطاقات و آنچه بدان تعلق دارد از صعود و هبوط کواکب و کيفيت آن

باب پانزدهم  در بيان رجوع و استقامت کواکب

باب شانزدهم  در بيان تشريق و تغريب کواکب

باب هفدهم  در بيان  اختلاف منظر ماه

باب هژدهم  در بيان آنکه ماه نو چرا اول باريک و خرد بود و هر شبی بزرگتر می شود تا آنگاه که بغايت رسد پس ديگر بار در نقصان آيد تا آنگاه که ازوی هيچ نتوان ديد

باب نوزدهم  در سبب گرفتن آفتاب

باب بيستم  در سبب گرفتن ماه

باب بيست و يکم  در ياد کردن کواکب ثابته و صورت ايشان

باب بيست و دوم در بيان منازل قمر

باب بيست و سوم  در دانستن مقادير هر ستارۀ از سيّارات و ثوابت در بزرگی و خردی و مقدار ستبری فلک هر يکی و مقدار مسافتی کی ميان ما و ايشانست و درين باب بشناختن مقدار زمين نيز خاجت آيذ

مقالت دوم در بيان هيئت زمين و مقدار آنچه معمور است از وی و آنچه معمور نيست و حال طالع و مطالع و آنچه بدين تعلق دارد و بيان کردن تواريخ و مقادير زمانها

باب اول  در بيان هيأت زمين و آنچه از وی معمور است و بيان معنی طول و عرض شهرها و مبداء آن

باب دوم  در بيان کردن هفت اقليم و کيفيت بخش کردن زمين بدين اقسام و ياد کردن درياها و چگونگی وضع ايشان با اقاليم عالم

باب سوم  در ذکر خط استوا و احوالی که بدان جايگاه مخصوص بود

باب چهارم  در بيان احوال آن موضع کی قطب شمالی عالم را آنجا ارتفاع باشد تا آنجايگاه کی ارتفاع همچند تمام ميل اعطم گردد

باب پنجم  در بيان احوال و خاصيتهاء آن مواضع که ارتفاع قطب شمالی آنجا همچند تمام ميل اعظم بود تا آنجا که ارتفاع او نود درجه گردد

باب ششم  در ياد کردن آن مواضع که بعضی از بروج آنجا باشگونه برآيد يعنی سرنگوسار

باب هفتم  در بيان معنیء طالع و مطالع

باب هشتم  در بيان سعت مشرق و مغرب و معنی تعديل نهار

باب نهم  در بيان درجۀ ممر

باب دهم  در بيان احوال اظلال

باب يازدهم  در بيرون آوردن خط نصف النهار که آنرا خط زوال خوانند

باب دوازدهم  در شناختن سمت قبله

باب سيزدهم  در معنی فجر و شفق

باب چهاردهم  در معنی تاريخ سال و ماه و روز و ساعت

ismi_id

19329

Digitalization